Жиырма Сегізінші Сөз
Ей, мұсылмандар! Біреу бай болса, біреу кедей болса, біреу ауру, біреу сау болса, біреу есті, біреу есер болса; біреудің көңілі жақсылыққа мейілді, біреудің көңілі жаманшылыққа мейілді — бұлар неліктен,— десе біреу, сіздер айтасыздар: Құдай Тағаланың жаратуынан, бұйрығынша болған іс деп.
Жə, олай болса, біз Құдай Тағаланы ғайыбы жоқ, міні жоқ, өзі əділ деп иман келтіріп едік. Енді Құдай Тағала бір антұрғанға, еңбексізге мал береді екен. Бір Құдайдан тілеп, еңбек қылып, пайда іздеген кісінің еңбегін жандырмай, қатын-баласын жөндеп асырарлық та қылмай кедей қылады екен.
Ешкімге залалсыз бір момынды ауру қылып, қор қылады екен. Қайда бір ұры, залымның денін сау қылады екен. Əке-шешесі бір, екі баланың бірін есті, бірін есер қылады екен.
Тамам жұртқа бұзық болма, түзік бол деп жарлық шашып, жол салады екен.
Түзікті бейіске шығарамын, бұзықты тозаққа саламын деп айта тұра, пендесінің біреуін жақсылыққа мейілдендіріп, біреуін жаманшылыққа мейілдендіріп, өзі құдайлық қүдіретімен біреуін жақсылыққа бұрып, біреуін жамандыққа бұрып жіберіп тұрады екен. Осының бəрі Құдай Тағаланың ғайыпсыз, мінсіз ғафур23 рахимдығына, əділдігіне лайық келе ме? Жұрт та, мүлік те — өзінікі. Бүл қылганын не дей аламыз? Өз мүлкін өзі не қылса қыла береді.
Оны ғайыпты болды дей алмаймыз десең, ол сөзің Құдай Тағаланың ғайыбы, міні жоқ емес, толып жатыр, бірақ айтуға бата алмаймыз дегенің емес пе? Олай болғанда, пенде өз тырысқандыгыменен не табады? Бəрін қылдырушы өзі екен. Пенде пендеге өкпелейтұғын еш нəрсе жоқ. Кім жақсылық, кім жамандық қылсадағы Құдайдан келген жарлықты қылып жүр екен дейміз бе?
Əрбір ақылы бар кісіге иман парыз, əрбір иманы бар кісіге ғибадат парыз екен. Жəне де əрбір рас іс ақылдан қорықпаса керек. Жə, енді біз ақылды еркіне жібермесек, Құдай Тағаланың ақылы бар кісіге иман парыз дегені қайда қалады, «Мені таныған ақылменен таныр» дегені қайда қалады? Дініміздің бір жасырын
тұрган жалғаны жоқ болса, ақылды, оны ойлама дегенімізге пенде бола ма?
Ақыл тоқтамаған соң, діннің өзі неден болады? Əуелі иманды түзетпей жатып, қылған ғибадат не болады? Жоқ, сен жақсылық, жамандықты жаратқан —
Құдай, лəкин қылдырған Құдай емес, ауруды жаратқан Құдай, ауыртқан Құдай емес, байлықты, кедейлікті жаратқан Құдай, бай қылган, кедей қылган Құдай емес деп, нанып, ұқсаң болар, əйтпесе — жоқ.
===============================================================
Мусульмане! Существуют на свете богатые и бедные, здоровье и хворые, разумные и глупые, добрые и злые. Если кто спросит, отчего это так, вы ответите — такова воля Аллаха.
Но случается, Аллах вознаграждает богатством всеми презираемого лодыря, а другой, поклоняясь Богу, честно трудится, и все-таки живет в нужде, кое-как питает жену и детей. Безобидный тихий человек часто болен и немощен, а какой-нибудь мошенник и вор наделен дюжим здоровьем. У одних и тех же родителей один из детей рождается умным, другой глупым.
Аллах призывает всех быть добродетельными, жить честно. Готовя праведным место в раю, грешникам муки ада, одних он направляет по верному пути, других по ложному. Разве это не противоречит божьему
милосердию, его справедливости? И люди, и все их имущество, принадлежат Аллаху. Он обращается со своей собственностью так, как ему заблагорассудится.
Как нам понять его деяния?
Твердить, что Создатель безгрешен, значит, признав его несовершенства и погрешности, продолжать молчать об этом из страха? В таком случае чего может добиться смертный своими стараниями и усилиями? Все творится по воле Создателя. Людям не в чем винить друг друга. Разве творя добро и зло,
они не исполняют волю Господа?
Разумный человек должен знать, долг верующего — творить добро.
Правое дело не может бояться испытания разумом. Если не дать свободу разуму, то как быть с истиной: «Да познает меня обладающий разумом»?
Если существует в нашей религии изъян, то как запретить разумному думать о нем? На чем бы основывалась религия, не будь разума? Чего стоит добро, творимое без веры? Нет, ты должен понять и поверить в то, что добро и зло созданы Богом, но не он творит их. Бог создал богатство и бедность, но не он сделал людей богатыми и бедными. Бог создал болезни, но не он заставляет людей страдать от них. Иначе, все — тлен.